دریافتآخرین جانشین رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت مهدی (عجَل الله تعالی فرجه الشریف) با نام «اباصالح»، خلف صالح و صالح، شهره ی آفاق گشته است. باورهای دینی و عمل صالح و شایسته که بر اساس توحید و ولایت اهل بیت (علیهم السلام) پایه‌گذاری شود، جوهره و اساس اصلی آیین جاوید اسلام است.
آیات بسیار و روایات بیشماری این موضوع را محور اصلی خود قرار داده‌اند، نه ایمان به تنهایی کارساز است و نه نیکی کردن، بلکه هر دو باید با هم درآمیزند. در آیات و روایاتی که در آنها سخن از ایمان و باور به خدای یگانه به میان آمده، در کنار آن از عمل نیک نیز یاد شده؛ گویا ایمان و کردار نیک به هم پیوسته‌اند و هرگز از هم نگستلند. خداوند متعال در قرآن میفرمایند: (وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى). (1)
و از این نمونه آیات بسیار است. ایمان و کردار شایسته، زمینه ساز کمال و پرورش دهنده ی انسان است. باور به پروردگار یزدان و رفتار بر طبق آیین او برترین بستر برای رشد استعدادها و ذوق سرشار پنهان و نهفته در سرشت انسان است. در پرتو آن دو، ایمان انسان سر بیرون آرد، جوانه زند، شکوفه دهد و به ثمر نشیند، زنده گردد و زندگانی بخشد: (مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً). (2)
باور و اعتقاد به خداوندگار از انسان خاکی، موجودی ملکوتی و افلاکی میسازد، او را دگرگون کرده و بر نردبان سعادت اوجش دهد. خدای حکیم و دانا انبیای خویش را علاوه بر اینکه به انجام دادن کارهای نیک و شایسته تشویق و فرمان داده، به گونه ای دیگر آنان را ستوده و شناسانده است. جوهره ی انبیاء علیهم السلام پاکی و پیراستگی است، چونان طلایی ناب و خالص، بدون هیچ غلّ و غشّی، نه از شرک و کفر در قلوب انبیاء خبری است و نه هوا و هوس در درون آنان راهی دارد، تا سبب گردد -العیاذ بالله- به شر و فتنه ای روآورند و گناه و ستمی روا دارند. سفیران خدای سبحان در درون، نیک و پیراسته‌اند. قرآن کریم برخی انبیاء علیهم السلام را این چنین می ستاید: (وَ زَکَرِیا وَ یحْیى وَ عِیسَى وَ إِلْیاسَ کُلٌّ مِنَ الصَّالِحِینَ). (3)
البته جای بسی امید و خوش وقتی است که به جز انبیای الهی دیگر مردمان، با یقین و کردار و رفتار شایسته و با پارسایی در آن سراپرده ی زلال و خالص انبیاء علیه السلام، یعنی سلامت و پیراستگی روح و روان، وارد گردند و از نیکان باشند و این مژده ای است که خداوند به اهل ایمان داده: (وَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِی الصَّالِحِینَ). (4)
پیامبر پیراسته و سربلند اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، فاطمه زهرا (علیهم السلام) و فرزندان نیکشان یگانه درّهای خالص عالم ملک و ملکوت اند. آنان گنجینه های خالص و گرانمایه اند که هرگز دستی آنها را مکدر و آلوده نکرده است. آنها نیک و نیکوکار اند و آنچنان شایسته و پیراسته گشته اند که سرآمد تمام انبیاء علیه السلام بوده‌اند و خداوند ستایش‌گر، آنان را به برترین مدح و ستایشها، ستوده و آیه ی تطهیر را در شأن و منزلت و پاکی آنها نازل کرده است. خاندان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بین دوست و دشمن به پاکی و نیکی شهرت داشته و حتی دشمنان کینه توز آنان در طول تاریخ به این نکته اعتراف داشته و هرگز آنان را به زشتی و ناپسندی متهم نکرده و مهر رد بر کردار و گفتار و رفتارشان نزده اند و این در حالی است که در خصم کینه توزشان جز شقاوت و تیرگی و بدسرشتی نمی بینیم و از گنداب وجودشان جز فساد و بوی ناپاکی برنخیزد. امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه ی: (إنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ). (5) فرمود: منظور، خاندان حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) است. (6)
امام صادق (علیه السلام) در توضیح و تفسیر آیه ی: (وَلَقَدِ اصْطَفَینَاهُ فِی الدُّنْیا وَإِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ). (7) فرمود: مقصود از «صالحین» نبی اکرم و امامان نیک سرشت (علیهم السلام) است. (8)
و علی بن ابراهیم در تفسیر آیه ی شریفِ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ ...، نساء/ آیه 69 میگوید: مقصود آیه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) است. (9) و انس بن مالک میگوید: روزی نماز صبحگاهان را با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برگزار نمودیم پس از نماز حضرت روی مبارک خویش را به طرف ما گرداند، گفتم یا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)! آیا آیه ی (فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ مِنَ النَّبِیینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا)،(10) را برایمان تفسیر نمیکنید؟ حضرت پاسخ فرمودند: منظور از «النبیین» منم «الصدیقین» برادرم علی (علیه السلام)، «الشهداء» عمویم حمزه، «والصالحون» دخت گرامیم فاطمه (علیهم السلام) و فرزندانش امام حسین (علیه السلام) و امام حسن (علیه السلام) است.(11)
مولای جان اباصالح المهدی (علیه السلام) فریادرس واماندگان و دادگر مظلومان و بیچارگان است. او فخر شیعه، فخر انسانیت، بلکه فخر انبیاء و اوصیاء (علیه السلام) است. چون خورشید درخشان و فروزان، هیچگونه ابهام و تاریکی در او نتوان یافت نمود، چونان آبی زلال و شفاف، پاک و پیراسته، نه مکدر گردد و نه آالوده شود. در یوسف زهرا (علیه السلام) جز پسندیدگی و شایستگی نبینی. از طینت و خوی پاکش عطر پاکی و شایستگی برنخیزد و در قلب و نهان با صفایش جز از صدق و صفا خبری نگیری.
قائم آل محمد (عجَل الله تعالی فرجه الشریف) از دودمان اصحاب کساست که آیه ی تطهیر در شأن و منزلت آنها وارد شده است. در زیارت جامعه ی کبیره چنین گواهی میدهیم: ای خاندان نبوت، ای مهدی! «عصکم الله من الزلل و آمنکم من الفتن و طهرکم من الدنس و أذهب عنکم الرجس و طهّرکم تطهیرا»؛ ایزد منان شما را از لغزشها نگاه داشت و در برابر فتنه ها امنیت داد. او شما را از آلودگی پاک کرد و پلیدیها را از شما دور نمود و شما را پاکیزه و آراسته گرداند.
در صبحگاهان عید و آدینه ها بر خاک هجران و غم نشسته، و آن حضرت را با یاد خاندان نجیب و خوش سیرتش ندبه کنان صدا میزنیم: «یابن النجباء الأکرمین، یابن الهداة المهدیین، یابن الخیرة المهذبین، یابن الغطارفة الأنجبین، یابن الأطائب المطهرین، یابن الخضارمة المنتجبین ...»؛ ای زاده ی برترین نجیبان گرامی!، ای زاده ی هدایتگران و ره یافتگان!، ای زاده ی برگزیدگان از پاکان!، ای زاده ی مطهران و شریف ترین خلایق!، ای زاده ی نیک ترین پاکیزگان! (12)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: فرزند و جانشین شایستگان -خلف صالح- فرزندم مهدی است، نام (اصلی) او -م ح م د- و کنیه اش ابوالقاسم است و در آخرالزمان ظهور نماید. (13) امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه ی شریف (وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ) (14)؛ فرمودند: منظور آیه حضرت قائم (علیه السلام) و اصحاب و یاران اوست.(15) شیخ کمال الدین: نام و نشان حضرت حجة بن الحسن (علیه السلام) را اینطور میشناساند، آقا، حضرت حجت، زاده ی امام حسن (علیه السلام) است، کنیه اش ابوالقاسم و لقب او حجت و خلف صالح است. (16)
حضرت مهدی (علیه السلام) پاک و زاده ی پاکان است، صالح و از تبار صالحان و پارسایان است، نیکوکار و فرزند نیکان و نیکی کنندگان است و القاب آن حضرت چون صالح، خلف صالح و اباصالح (17) خبر از چنین صفاتی در وجود اقدس شان میدهد...
پی نوشتها :
1- کهف، آیه ی 88: «و اما کسی که ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد پاداشی نیکوتر خواهد داشت».
2- نحل، آیه ی 97: «هر کس کار شایسته ای انجام دهد خواه مرد باشد یا زن، در حالیکه مؤمن است، او را به حیاتی پاک زنده میداریم».
3- انعام، آیه ی 85: «و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس همه از صالحان بودند».
4- عنکبوت، آیه ی 9: «و کسانیکه ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، آنها را در زمره ی صالحان وارد خواهیم کرد».
5- انبیا، آیه ی 105: «بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد».
6- بحارالأنوار، ج24، ص 358، ح78، کتاب الامامة، باب 67، جوامع تأویل ما نزل فیهم.
7- بقره، آیه ی 130: «ما او را در این جهان برگزیدیم و او در آخرت از صالحان است».
8- تفسیر برهان، ج1، ص 156، ذیل آیه.
9- همان، ص 392، ذیل آیه، ح10.
10- نساء، آیه ی 69 : «همنشین کسانی خواهد بود که خدا نعمت خود را بر آنان تمام کرده از پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان، و آنها رفیقان خوبی هستند».
11- بحار الأنوار، ج24، ص 26، ح2، کتاب الامامة، باب 26، ان ولایتهم صدق و انهم الصادقون.
12- مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
13- بحارالأنوار، ج51، ص 24، ح37، تاریخ الامام الثانی عشر، باب1.
14- انبیا، آیه ی 105: «در زبور بعد از ذکر نوشتیم بندگان شایسته ام وارث زمین خواهند شد».
15- تفسیر برهان، ج3، ص 75، ح6، ذیل آیه.
16- بحارالأنوار، ح35، همان.
17- نجم الثاقب، باب2، ص60 و71و80 ، لقب شماره ی 15و50 و78؛ العبقری الحسان، ج1، باب بیان اسامی و القاب، ص 23 و 32 و 42.
منبع : عربان، رسول؛ (86)، ترسیم آفتاب، قم: نشر خُلُق، چاپ دوم
