از آنجا که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه، امام، رهبر و ولی هر زن و مرد مسلمان شیعی است؛ لذا عصر ظهور حضرت و رفتار آنحضرت روحی فداه میتواند، الگودهی مبارکی برای زنان نیز باشد و آنان نیز میتوانند با اجرای آن اهداف، جامعه‌ای مهدوی را در این عصر غیبت پیاده نمایند.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه آنگونه که از قرآن و روایات نبوی و اهلبیت علیهم السلام استفاده میشود دارای اهداف و آرمانهای بسیار بلندی است که قرار است در عصر ظهور آنها را در سطح جهان پیاده نماید، آرمانهایی که فقط با امدادهای غیبی و به توسط مردی الهی همچون حضرت ایشان قابل پیاده شدن است. ولی این به آن معنا نیست که در عصر غیبت هیچ مرتبه از آن آرمانها قابل پیاده شدن نیست، ما میتوانیم در سطوح مختلف جامعه و در قشرهای مختلف جلوه هایی از آنها را با الگو گرفتن از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه و یارانش پیاده کنیم تا زمینه‌ساز ظهور او گردیم. بر این اساس که در قبل اشاره گردید، یک قشر مهم از اقشار جامعه بانوان هستند که میتوانند با الگو گرفتن از آرمانهای بلند مهدوی، جامعه ای مهدوی در حد خود و در عصر غیبت پیاده کنند، و این با برداشت پیامهایی است که از فرهنگ مهدویت به دست میآید، موضوعی که ما در این مقاله در حدّ وسع و توانمان به آن میپردازیم.

گام اول: انتخاب همسری شایسته

براساس آموزه‌های تربیتی دین اسلام، پدر، از ارکان اساسی تربیت مهدی باور میباشد. در فرهنگ قرآنی و طبق آیه  (قوا أنفسکم و أهلیکم ناراً…-تحریم-6 ). پدر متولی و مسئول اصلی تربیت فرزندان میباشد؛ از این رو میبینیم آنگاه که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم میخواهد وضعیت اسفبار تربیت دوره آخرالزمان را مطرح کند، میفرمایند: «وای بر فرزندان آخرالزمان که پدران هیچ اقدام مؤثری برای آموزش واجبات دینی به آنها انجام نمیدهند». «ویل لاولاد آخرالزمان من آبائهم…» (خلاصه عبقات الانوار، ج۲، ص۲۵۵). با توجه به تأثیر پدر در تربیت فرزند، مادرانی که طالب تربیت یک نسل مهدی باور هستند، باید هنگام انتخاب همسر، به این مسئولیت تربیتی توجه داشته باشند و فردی را برگزینند که ولایتمدار و از خانواده ای اصیل باشد که عشق و محبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه در او نهادینه شده باشد؛ زیرا پدری که خود برخوردار از عشق و محبت به امام زمانش نباشد، نمیتواند در ایفای رسالت تربیت نسل مهدی باور توفیقی داشته باشد از سوی دیگر، تقید پدر در رعایت حلال و حرام الهی (بویژه تقید به تهیه روزی حلال برای خانواده) در دیندار کردن فرزندان و تربیت نسل ولایی، فوق العاده مؤثر است. بدین سبب، اولین گام برای تربیت نسل ولایی، انتخاب همسری ولایتمدار است که در آینده بتواند پدری موفق در تربیت نسل ولایی باشد. در مجموع، در رهنمودهایی که از سوی پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیهم السلام در این باره رسیده، معیارهایی بسیار اساسی برای انتخاب همسر مطرح شده است که توجه و عمل به آن، هنگام انتخاب همسر، بسیار  راهگشاست. به امید آنکه در هنگام انتخاب با توجه به این معیارها دست به مهمترین انتخاب در زندگی بزنیم.

گام دوم: توجه به آموزه‌های دینی هنگام انعقاد نطفه

زندگی یک موجود جاندار از لحظه لقاح آغاز میشود. از همین لحظه است که مرد و زن، عنوان پدر و مادر یافته و ایفای نقش حساس و جدیدی را بر عهده میگیرند. این دوره نه ماهه در حیات آدمی، بسیار مهم و تعیین کننده است. هرگونه کوتاهی والدین (بویژه مادر) گاهی عواقبی غیرقابل جبران دارد. حالت هیجانی و عاطفی در لحظه انعقاد نطفه، رؤیاها و خیالپردازیهای مادری در جنین تأثیر مستقیم دارد. (علی اکبر شعاری نژاد، روان‌شناسی رشد، ص۱۸۱)

براساس آموزه‌های دینی، یکی از مراحلی که میتواند در تکوین شخصیت دینی و ولایی فرزندان مؤثر باشد، مرحله انعقاد نطفه است؛ از این رو در شرع دستور‌های زیادی برای این مرحله صادر شده است که  توجه به آنها میتواند گامی مؤثر برای تربیت نسل ولایی باشد. انتخاب زمان و شرایط روحی و روانی مناسب و توجه به خدا هنگام انعقاد نطفه، از دستوراتی است که وارد شده است؛ از این رو جا دارد پدران و مادران، در این باره مطالعه و بررسی کنند و با توجه به این آموزه‌های دینی، به انعقاد نطفه فرزند خود اقدام نمایند. روایاتی که تأکید میکند هنگام خستگی زیاد یا در ساعات اولیه شب و با شکم پر، آمیزش انجام نگیرد. (تفسیرصافی، ج۲، چاپ تهران، ص۲۰) همچنین ذکر مکروهات و مستحبات زیادی که در روایات برای آمیزش وارد شده است، همه دلالت بر اهمیت و نقش این لحظه در حیات مادی و معنوی فرد دارد. (علاقمندان میتوانند مجموعه این روایات را با مراجعه به منابعی همانند: مثل: تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۰۷؛ بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۲۷؛ وسایل الشیعه، کتاب النکاح، ج۷، باب۱۰۵ و کافی، ج۵، ص۵۰۰) بدست آورند.

در اهمیت این مسئله، توجه به کیفیت انعقاد نطفه حضرت زهرا علیها السلام که طراحی آن، از سوی خداوند صورت گرفته است، کفایت میکند. وقتی قرار شد نطفه آنحضرت، منعقد شود، پدرش، رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم چهل شبانه روز به تهجد و عبادت میپردازد. سپس از غذای بهشتی تناول میکند و آنگاه اجازه انعقاد نطفه صادر میشود.

گام سوم: رعایتهای دوران بارداری

یکی دیگر از مقاطع و مراحل تأثیرگذار در تربیت نسل مهدی باور، دوران بارداری مادر است. همه حالات و رفتار و حتی خطورات فکری مادر در فرزند، تأثیرگذار است. مادری که خود علاقه عاطفی و فکری با مولای خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه داشته و این علاقه، نمود عملی در زندگی او دارد، قطعاً این عاطفه را به فرزند هم منتقل خواهد کرد. تجربه نشان میدهد خواندن دعاهایی که تقویت کننده ارتباط با امامان معصوم علیهم السلام است، میتواند در تربیت نسل مهدی باور مؤثر باشد. اگر در آموزه‌های دینی، بر خواندن دعاها و زیاراتی چون زیارت جامعه کبیره، زیارت عاشورا، دعای عهد و دعای فرج تأکید شده است، بدین سبب است که ارتباط مستدام مادر با این مضامین، به طور مستقیم در جنین تأثیرگذار است و نسلی عاشق ولایت را میپروراند. (دکترحسن احدی، روانشناسی رشد (مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی کودک)، تهران، ۱۳۷۰). روانشناسان بر این باورند که حالات روانی و هیجانی و حتی فعالیتهای جسمانی مادر در شخصیت کودک تأثیر دارد. تراوش هورمونهایی که در شرایط فشارهای هیجانی یا روانی صورت میگیرد، از طریق جفت، بر جنین تأثیر میگذارد. (سیما مخبر، ریحانه بهشتی، با همکاری جمعی از خواهران حوزه علمیه، نورالزهراء، چاپ پنجم، ۱۳۸۳).

ذکر و یاد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه توسط مادر باردار و نیز ادای عباراتی در این باره میتواند در تربیت نسل منتظر مؤثر باشد. علاوه بر آنچه ذکر شد، ارتزاق مادر از لقمه حلال در طول بارداری از مسائل مؤثر در تربیت نسل دیندار و ولایی است.

گام چهارم: تحنیک (کام نوزاد)

آنچه از مضامین روایی فهمیده میشود، اینست که برخی مسائل ممکن است در نظر ما کوچک باشد؛ ولی اثرات بزرگی در سرنوشت و شاکله دینی انسان داشته باشد؛ از جمله این مسائل که در دین، مورد تأکید قرار گرفته، مسئله تحنیک یا باز کردن کام نوزاد هنگام تولد است. اینکه کام نوزاد با چه چیز باز شود، در علایق و گرایشهای او در بزرگی تأثیرگذار است. در روایات متعددی، برای باز کردن کام فرزند آدابی بیان شده است که از اهمیت این مسئله حکایت دارد. امام صادق علیه السلام به سلیمان بن هارون بجلی فرمود: گمان نمیکنم کام کسی با آب فرات برداشته شود مگر آنکه ما اهلبیت را دوست بدارد. «ما اظن احداً یحنک بماء الفرات الا احبنا اهل البیت» (تهذیب الاحکام، ج۶، ص۳۹).

گام پنجم: دوران شیردهی

مادرانی که توفیق دارند از شیری که محصول لقمه حلال است به فرزند خود بنوشانند، همچنین مادرانیکه با وضو به فرزند خود شیر میدهند و با ذکر و یاد خدا سینه بر دهان فرزند قرار میدهند، قطعاً در تربیت نسل مهدی باور و مهدی یاور توفیق بیشتری خواهند داشت. تأثیر شیر مادر در پرورش شخصیت معنوی فرزندان، امری مسلم و غیرقابل انکار است. حکایات زیبایی که از زندگی برخی علمای بزرگ و مفاخر دینی ما ذکر شده، به خوبی بیانگر نقش شیر مادر در شکل گیری شخصیت معنوی فرزندان است. مادر شیخ انصاری که فرزندش، از مفاخر بزرگ عالم تشیع است میگوید: «من درباره پسرم، توقع بیشتری داشتم؛ زیرا در دو سالی که او را شیر دادم، هیچوقت بدون وضو نبودم. حتی در نیمه شب بلند زمستان، یخ حوض را میشکستم و وضو میگرفتم، سپس بچه‌ام را شیر میدادم. هیچگاه بدون بسم الله سینه بر دهان فرزندم نگذاشتم». (ریحانه بهشتی، ص۱۷۷).

همچنین مادر مقدس اردبیلی میگوید: «هرگز لقمه‌ای شبهه ناک نخوردم. قبل از شیر دادن، وضو میگرفتم. هرگز چشم به نامحرم نینداختم و در تربیت او کوشیدم». والدین حضرت امام خمینی رحمه الله علیه نیز بسیار کوشیدند برای شیردهی فرزند بزرگوار خود دایه‌ای بیابند که از روزی کاملاً حلال استفاده کند. آنان پس از یأس از یافتن چنین دایه ای با خانمی قرار گذاشتند در طول شیردهی این فرزند، حتی یک لقمه از غذای خود استفاده نکند و تمام ارتزاق وی از غذایی باشد که برای او میآورند. (ریحانه بهشتی، ص۱۷۷٫). همه این حکایات زیبا، بر اهمیت دوره شیردهی و تأثیر آن بر شخصیت فرزندان دلالت دارد.

مادری که شیر او آمیخته با ذکر و یاد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه است و در طول شیردهی، ذکر و یاد امام زمان خود را بر دل و زبان دارد، قطعاً عشق و علاقه اش به فرزند، منتقل میشود، چرا که تحقیقات روانشناسان حاکی از این مسئله است که کلیه عواطف، علاقه‌ها و دلبستگیهای مادر؛ هنگام شیر دادن به فرزند هم منتقل میگردد.

گام ششم: القای محبت به ولی خدا در دوران کودکی

در نظام تربیتی اسلام، این نکته مورد تأکید  قرار گرفته است که دوران کودکی، دوران شکل‌گیری شخصیت دینی، عاطفی، عقلی و… کودک است. روایات در این زمینه دلالت دارند که در دوران کودکی (هفت سال اول) عنایت خاصی بر مأنوس بودن کودک با مقوله‌های مذهبی و اخلاقی است. نظر به محدودیت قدرت درک و فهم کودک از ارزشهای اخلاقی و به لحاظ رشد نایافتگی او از لحاظ اجتماعی، بیشترین تلاش مربیان در این مرحله، باید در جهت ایجاد رغبت، علاقه و انس در کودک به ارزشها و مفاهیم اخلاقی (از جمله ارتباط با ولی خدا) باشد؛ (محمد رضا شرفی، مراحل رشد و تحول انسان، سوم، ص۲۰۵).

 از اینرو کلیه رفتار پدر و مادر (بویژه مادر که در این دوره، بیشترین ارتباط را با فرزند دارد) در شکل‌گیری شاکله شخصیتی فرزند موثر است. به تعبیر متخصصان تعلیم و تربیت، کودک، بسان یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق، مشغول فیلمبرداری هوشمندانه از رفتار مادر است و مادر، بدون اینکه درصدد آموزش مفاهیم به فرزند خود باشد، با رفتار و کردار خود، در حال آموزش غیررسمی به فرزند خود است.

در نظام تربیتی اسلام، بر تلفیق جنبه‌های نظری (گفتاری) و عملی (کرداری) در عرصه تربیت تأکید شده است. تأکید بر یگانگی گفتار و کردار، در همین راستا میباشد. فرایند تربیت در اسلام، فقط بکارگیری الفاظ و عبارات و قاعده‌های دستور زبانی که مورد نظر پست مدرنیستها (نظریه گفتمان) بوده است، محدود نیست؛ بلکه عرصه عمل نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است. چه بسا فهم دقیق دستورات اخلاقی، در ابتدا نیازمند عمل آدمی است. اگر انسان به بعضی دستورات اخلاقی عمل نکند، نمیتواند معنای حقیقی آن را دریابد. اینکه پیامبر گرامی اسلام در بسیاری موارد، ابتدا عمل میکرد و از مردم نیز قبل از درک معنای واقعی یک عمل، تقاضای انجام آن عمل را نمینمود، دلیل اهمیت عمل است. بنابراین، حقیقت اعمال و رفتار اخلاقی ما، نه به وسیله گفتار و گفتمان که به واسطه عمل، آشکار میشود. گفتمان و بکارگیری قواعد زبان شناختی، زمینه عمل را بهتر فراهم مینماید؛ اما تربیت ولایی به -آنگونه که فلاسفه تحلیلی به آن اعتقاد دارند- به گفتار محدود نمیشود. رویکردی که گفتمان را منبع نهایی رفتار اخلاقی معرفی میکند، اخلاق را حقیقتی ناشی از عمل گفتمان و محاوره میداند و اساساً هیچ حقیقتی را در جایگاه حقیقت اخلاقی موجود نمیپذیرد؛ از این رو در این دیدگاه، هیچگاه اصول اعمال اخلاقی عام و کلی که هدایت کننده رفتار عام باشد، وجود ندارد و این، چیزی است که پست مدرنیستها بر آن تأکید میورزند. (تربیت اخلاقی از منظر پست مدرن و اسلام، ص۸۹).

مادر، باید فرصت طلایی شکل گیری شخصیت فرزند را غنیمت شمرده و پایه‌ها و بنیانهای اعتقادی فرزندش را با ارائه رفتارهای برگرفته از مبانی دینی و اخلاقی، تقویت نماید. او، اگر بنا دارد فرزندی مهدی باور تربیت کند، باید بداند هر چه محبت و دلباختگی و ارتباط قلبی خود او با آنحضرت بیشتر باشد و این علاقه، در رفتار وی که فرزند، شاهد آن است، نمود عینی داشته باشد، به همان میزان میتواند این محبت را بدون آموزش رسمی به فرزند خود انتقال دهد. وقتی فرزند، عشق سرشار مادر به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه را مشاهده میکند، وقتی مادر، فضای خانه را به یاد و ذکر حضرت عطرآگین میکند، این فضای آکنده از عشق و محبت، در ساختن شخصیتی محب و عاشق امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه موثر خواهد بود. مادر میتواند با رفتار سرشار از عشق و محبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه، ایجاد این محبت را از مراحل بسیط و عاطفی در کودک خود شروع کند و زمینه روحی و آمادگی قلبی ارتباط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه را در دوره کودکی برای فرزند خود فراهم نماید.

والدین باید برای موفقیت در امر تربیت ولایی به این مهم توجه داشته باشند که خود آنان، در جایگاه اولین مربی باید، واجد صفات و ویژگیهای فکری و رفتاری مشخص باشند؛ چرا که بخش عظیمی از تربیت ولایی به حوزه‌های رفتاری عینی و عمل مربوط میشود. باید برنامه تربیتی مادر، متوجه ویژگیها و رفتارهای عینی و عملی مشخص، مفروض و پذیرفته شده عام باشد، تا بتواند زمینه‌های لازم را در فرزندان خود برای پذیرش و قبول آن صفات و ویژگیها فراهم کند. (تاجیک (۱۳۷۸)، فرامدرنیسم و تحلیل گفتمان، مؤسسه توسعه دانش).

انشاءالله ادامه دارد...