... به بیان دیگر، مادر باید خود به اصول و مبانی تعلیم و تربیت و تربیت یک نسل ولایی، علاوه بر شناخت، التزام داشته باشد. (کتاب دوم تربیت اسلامی، متن سخنرانی دکتر خسرو باقری، ص۲۲۳٫). در حقیقت، فرد به اعتقادات خود، ایمان بیاورد؛ زیرا ایمان، تلفیقی از اعتقاد قلبی و التزام عملی است؛ چرا که دین، مجموعه‌ای از گزاره‌های توصیفی و تجویزی است و گزاره‌های تجویزی، همان التزام عملی است. در مجموع، مادر باید هم به مبانی و اصول تربیت نسل ولایی معتقد باشد و هم به آنچه معتقد است، التزام عملی داشته باشد. باید توجه داشت که جنبه التزام عملی در دوران کودکی، بیش از جنبه‌های دیگر، تأثیر تربیتی دارد. مادر، در جایگاه مدیر داخلی خانواده، میتواند فضای داخلی خانه را به گونه‌ای مدیریت کند، که این فضا، از طریق ارائه برنامه‌های عینی و عملی، سرشار از یاد و عشق امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه باشد.

گام هفتم: تعمیق محبت به ولی خدا در دوران نوجوانی

در نظام تربیتی اسلام، دوران نوجوانی، دوران اطاعت است. در این دوره، باید آموزه‌های دینی، به صورت آمیزه‌ای از احساس و عقل به فرزندان ارائه شود؛ زیرا در این دوره، فرزندان، نه احساس و عواطف محض هستند و نه برخوردار از قدرت عقلانی کامل؛ از این رو متولیان تربیت باید هنرمندانه با آمیختن عقل و احساس و گره زدن اندیشه و عاطفه و محبت، در پی تعمیق محبت نوجوانان به امام زمانشان باشند.

اگر پدران و مادران توفیق یابند که در این دوره، عشق همراه با معرفت را در فرزندان خود ایجاد کنند، تا حدود زیادی توانسته اند به رسالت خود در تربیت نسل ولایی عمل نمایند. یکی از راهکارهای موثر برای ایجاد عشق و محبت به ولی خدا در نوجوانان، استفاده از صناعات ادبی، مانند مجاز، تشبیه و استعاره و آرایه‌های ادبی است؛ چرا که تأثیر کلام ادبی، موزون و فصیح در نوجوان، بسیار زیاد است. نوجوان در این دوره، به کلام بلیغ و آراسته به زیورهای ادبی، بسیار علاقه مند است. بویژه تأثیر عنصر خیال انگیزی ادبی در نوجوان، تأثیر بسیار شگفت و مرموزی دارد. خیال انگیزی، سبب تحریک عاطفه و احساس نوجوان است و موجب افزایش درجه اثرپذیری در او میشود. پاسکال میگوید: «اعتقاد اکثر مردم، تحت تأثیر عاطفه است، نه دلیل و برهان» (غلامحسین رضانژاد، اصول علم بلاغت، ص۱۲۸). میتوان این نکته را به سخن پاسکال افزود که حتی عقایدی که انسان براساس دلیل و برهان میپذیرد، در صورتی از نفوذ و ثبات در روحیه‌اش برخوردار خواهد شد که با عاطفه و احساس او آمیخته شود. علامه مظفر تصریح میکند: «تخیل، از مهم‌ترین عوامل موثر بر نفوس است» (المنطق، ص۴۰۶، به نقل از مقاله نقش و تأثیر فصاحت و بلاغت، حمید حسن زاده، کتاب چهارم تربیت اسلامی، مرکز مطالعات تربیت اسلامی).

طبق نامه۳۱ نهج البلاغه که منشور تربیتی دین است، آنگاه که مولای متقیان امام علی علیه السلام قصد دارد فرزند خود، امام حسن مجتبی علیه السلام را «که در سنین نوجوانی بود(1)» مورد خطاب قرار داده و سفارشات خویش را به فرزندش برساند، به زیبایی از صناعات ادبی اعم از مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه استفاده میکند، تا با بهره‌گیری از فصاحت و بلاغت، حکمتهای ژرف و معارف ناب را در قالبهای بیانی خیال انگیز، به فرزندش القاء نماید.

به هر حال، از بهترین وسیله‌ها برای بیدارسازی عواطف نوجوان و تحریک عشق و علاقه او به ولی خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه استفاده از فنون فصاحت و بلاغت و صناعات ادبی است؛ ادبیاتی که در این دوره بسیار مورد توجه نوجوان است و ضمیر و باطن او را تحت تأثیر قرار میدهد. گفتارهای تربیتی آراسته به آرایه‌های ادبی و زیور فصاحت و بلاغت، غوغایی در درون نوجوان برپا میکند که هیچ ابزاری به این اندازه، برای بیدارسازی فطرت پاک نوجوان مؤثر نمیباشد. در آموزه‌های دینی، ضمن اینکه محبت اهلبیت علیهم السلام را اساس دین دانسته‌اند، به محبان آن خاندان نویدهای بسیاری داده‌اند؛ نویدهایی چون:

-         هرکس با محبت آل محمد بمیرد، شهید مرده است؛ (العمده ابن بطریق، ص۵۴٫ «الا و من مات علی حب آل محمد مات شهیداً…»).

-         آمرزیده میمیرد؛ (العمده ابن بطریق، ص۵۴٫، «الا و من مات علی حب آل محمد مات مغفوراً له…»).

-         با ایمان کامل می‌میرد؛ (الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ص۱۵۹ «الا و من مات علی حب آل محمد مات مومنا مستکمل الایمان…»).

-         فرشته مرگ او را به بهشت مژده میدهد؛ (الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ص۱۵۹ «الا و من مات علی حب آل محمد مات بشره ملک الموت بالجنه…»).

-         در قبرش دو در به روی بهشت گشوده میشود. (الاربعین، ص۴۶۸ «الا و من مات علی حب آل محمد مات فتح له بابان الی الجنه…»).

-         قبر او زیارتگاه فرشتگان رحمت الهی میشود.( الاربعین، ص۴۶۸ «الا و من مات علی حب آل محمد مات جعل الله فی قبره مزار ملائکه الرحمه…»).

و همچنین آثار دیگری در روایات مطرح شده است؛ از جمله:

-         کمال دین است؛ (شرح احقاق الحق، ج۲۴، ص۵۶۰٫).

-         نور در قیامت است؛ (امالی صدوق، ص۱۶۱٫).

-         ایمنی در قیامت است؛ (شواهد التنزیل، ج۲، ص۳۱۱).

-         موجب ثبات در صراط است؛ (فضائل الشیعه، ص۴۸، ح۳٫).

-         انسان را بهشتی میسازد؛ (عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۵۸٫).

-         موجب محشور شدن با اهلبیت علیه السلام است؛ (عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۵۸٫).

-         سبب خیر دنیا و آخرت و نجات از عذاب قبر است. (عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۵۸٫).

بیان این آثار و برکات، با بهره گیری از فنون فصاحت و بلاغت و صناعات ادبی برای تقویت گرایش به ولی زمان ارواحنافداه در نوجوانان بسیار تأثیر گذار است. نکته آخر اینکه حب اهلبیت علیه السلام زمانی عمق مییابد که همراه معرفت باشد. امام صادق علیه السلام میفرمایند:

- «محبت، فرع معرفت است». (مصباح الشریعه، ص۱۱۹، مؤسسه علوی، بیروت، اول، ۱۴۰۰ق: «الحب فرع المعرفه»).

گام هشتم: ترویج محبت به ولی خدا در دوران  جوانی

دوره جوانی در نظام تربیتی اسلام، دوره وزارت و همراهی است. اگر پدر و مادر و متولیان تربیتی توفیق یافته باشند تمام گامهای مذکور را با موفقیت طی کنند، جوان آنان، در این دوره به بالاترین مرحله تکامل اخلاقی میرسد که مرحله اخلاق مستقل و خود پیرو میباشد. در این مرحله تکامل، قوانین حاکم بر رفتار اخلاقی از درون فرد سرچشمه میگیرد؛ در حالی که در مراحل کودکی و نوجوانی، جامعه بیرونی غالب است و متربی، بیشتر، از بیرون دستور میگیرد. در مرحله اخلاق مستقل و خودپیرو، جهت دهنده، وجدان و درون فرد است.( ر.ک: پرورش اخلاقی (Moral Education) تألیف ترمن.ج.بال (Norman J.Bull)).

جوانی که تحت تربیت اصول صحیح قرار گرفته است، به مرحله‌ای میرسد که به صورت خودجوش و با الهام درونی، به دنبال ولی خدا حرکت میکند؛ زیرا وجود صفات پسندیده، مانند مهربانی با ضعیفان و همچنین دانش در دین و اصالت شخصیت و قدرت معنوی… جاذبه و کششی درونی بسوی انسان کامل در او ایجاد میکند.( محمد سعید مبیض، اخلاق المسلم و کیف تربی ابناءنا علیها، سوریه، مکتبه الغزالی، ۱۹۹۱م.). عقربه وجود او به سمت انسان کامل به صورت درونی حرکت میکند و نه تنها خود جذب وجود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه میگردد و تمام وجود او سرشار از عشق و محبت، همراه با معرفت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه میباشد، میتواند ترویج دهنده فرهنگ مهدویت بین همسالان خود باشد و خود، به سربازی فداکار و پیاده نظامی آماده برای دفاع از ارزشهای مهدوی تبدیل شود.

امام صادق علیه السلام فرمود: «جوانان را دریابید که آنان، به سوی هر خیری شتابان‌ترند.» ( «علیکم بالاحداث فأنّهم اسرع الی کل خیر» کافی، ج۸، ص۹۳٫)

هیچ چیزی به اندازه وجود مبارک امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه و برپایی حکومت جهانی آنحضرت برای جوان پاک طینت جاذبه ندارد؛ زیرا تحقق تمام آرمانها و آرزوهای بلند خود را در پناه برپایی حکومت جهانی حضرت میبیند؛ از این رو اگر صحیح تربیت شده باشد، به یک جریان قدرتمند برای زمینه سازی حکومت حضرت تبدیل میشود. زیرا جوان از سرمایه و امکاناتی برخوردار است؛ مانند:

ـ قدرت بدن و رشد آن، عضلات مناسب و نیرومند

- اعصاب پولادین که به آنها امکان هرگونه کار و تلاش بدنی را میدهد.

ـ درجه بالای هوش.

ـ بیداری وجدان

- بیداری احساس مذهبی.

ـ استعداد فراوان و ابتکار فوق العاده.

ـ میل و رغبت به تزکیه نفس و احیای شخصیت معنوی خود. (علی قائمی، شناخت، هدایت، تربیت نوجوانان و جوانان، امیری، بهار۱۳۷۸٫).

ـ و نیروی ایمان و آزادی خواهی و ظلم ستیزی.

اینها از سرمایه‌های مادی و معنوی فراوانی است که در این دوره در اختیار جوان قرار دارد. با بهره گیری از این سرمایه‌ها و جهت دهی مناسب آن، در راستای حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف روحی فداه میتوان در اشاعه این فرهنگ، به خوبی کوشید.

لازم به ذکر است جهت دهی این سرمایه‌ها و استفاده از این نیروی شگفت، کاری بسیار حساس و مشکل است. مربی باید با شناخت و ایمان و با همفکری و همگامی با جوانان و با ادبیاتی جوان پسند و صبر بسیار… و نیز با حفظ جنبه الگویی خود، به رسالت خطیر خود عمل کند. او باید به دستورهای رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم درباره جوانان توجه داشته باشد؛ آنجا که فرمود: «به همه شما توصیه میکنم با جوانان، با نیکی و نیکوکاری رفتار کنید، شخصیت آنان را محترم بدارید.» (محمد محمدی ری‌شهری، حکمت نامه جوان، ص۵۲، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.).

آنحضرت، در جای دیگر فرمود: «آنان را چون وزیر و مشاوری برای خود برگزینید و در امور و حوادث، آنها را همراه خویش قرار دهید.» (محمد محمدی ری‌شهری، حکمت نامه جوان، ص۵۲، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.).

ضمناً متولیان تربیتی جوانان، باید به این نکته توجه داشته باشند که کوچکترین اشتباه و بی‌توجهی آنها میتواند سبب خارج کردن آنها از مسیر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارواحنافداه شود؛ بویژه در دنیای امروز که دشمن در کمین آنان است. وقتی جوانی به ۲۱ سالگی میرسد و براساس آموزه‌های دینی تربیت شده است، بنابر مضامین روایی، خداوند تبارک و تعالی فرشتگان را مأمور میکند به مادر او خسته نباشید بگویند و به پاس این تلاش، برای تربیت آگاهانه به او نوید آغاز زندگی نو و آمرزش همه گناهان میدهند. در این صورت است که مادر منتظر میتواند سربلند و با افتخار ادعا کند توفیق یافته است نسل منتظر تربیت کرده و به رسالت خود که توسط پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم به دوش والدین گذاشته شده است عمل نماید.

امید است خداوند همه ما را در تربیت نسل ولایی که مهمترین رسالت ما در عصر حاضر، است یاری کند و به زنان، چنان بصیرت و آگاهی عنایت کند که پرداختن به هیچ امری را به اندازه تربیت نسل صالح و شایسته و مطیع ولی خدا اصیل و اساسی نداند و با مددخواهی از ذات الهی و با تأسی به امام سجاد علیه السلام که فرمود:

اللهم اعنی علی تربیه اولادی…؛ (صحیفه سجادیه، دعای ۲۵٫). خدایا! مرا در پرورش فرزندانم یاری کن. به تربیت نیروی انسانی جامعه مهدوی اقدام نمائیم.

نتیجه‌گیری

در مجموع با توجه به مباحث مطرح شده میتوان نتیجه گرفت پیچیدگی تربیت در عصر حاضر و همچنین تلاش بی‌وقفه مهاجمان فرهنگی برای تخریب فرهنگ مهدوی و جلوگیری از اشاعه این فرهنگ، بیش از گذشته اهتمام جدی مادران و آشنایی با سازوکار مهدوی را میطلبد. بدون بهره‌گیری از آداب و دستورات دین نمیتوان در تربیت نسل ولایی که یکی از بهترین رسالتهای یک مادر منتظر است، موفق بود.

سلامت و موید باشید.

پی نوشت :

(1)- حضرت در همین نامه میفرمایند: «پیش از آنکه دگرگونیهای دنیا به تو هجوم آورند و پذیرش و اطاعت مشکل شود، (در دوره نوجوانی برای تو این نامه را نوشتم)، زیرا قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده، آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود».